Sosyal ortamlarda herkes korku ve endişe gibi hislere kapılabilir. Birçok kişi, bir topluluk önünde konuşma yapmaktan, yaş günü kutlamasındaki tek yabancı olmaktan ya da ansızın bir grup kişinin ilgi odağı olmaktan hoşlanmaz. Korkmak, tehlike tehdidine karşı gösterilen bir tepkidir. Sosyal durumlarda, diğerlerinin tepkileri bilinmediğinden, temkinli olmak için adeta uyarılmış oluruz.

Korku sıklıkla kalp çarpıntısı, terleme, titreme, baş dönmesi, solunumun hızlanması gibi bedensel şikâyetlerle birlikte görülür. Bir topluluk önünde birisi hakkında konuşma yapmak zorunda kalan kişiler, gerçekten de çok heyecanlanabilir ve konuşma öncesinde bu bedensel belirtileri hissedebilir. Bazen korku, panik atak şekline dönüşebilir. Böyle bir durumda, bu tip korkular ters bir etki yaratır ve birçok sosyal durumdan kaçınılır. Günlük hayat da oldukça kötü etkilenir. Bu tip korkular tekrarlayan bir kalıba dönüştüğünde, sosyal fobi söz konusudur.

“Sadece bir saniye için gözlerinizi kapatın ve bir odaya girdiğinizi ve orada bazı arkadaşlarınızı ve meslektaşlarınızı gördüğünüzü düşünün, birden yere doğru bakıyorsunuz ve üzerinizde hiçbir giysinin olmadığının farkına varıyorsunuz”. Sosyal fobisi olan kişilerin bir toplumsal durumla karşılaştıklarında neler hissettiklerini bu senaryo çok iyi anlatmaktadır. “Büyük bir utanç duyarsınız, odadan kaçıp gitmek istersiniz, sanki ölecekmiş gibi olduğunuzu hissederseniz, hiç kimseyi yeniden görmek istemezseniz”. SF bireyin başkaları tarafından yargılanabileceği kaygısını taşıdığı toplumsal ortamlarda mahcup ya da rezil olacağı konusunda belirgin ve sürekli korkusunun olduğu bir kaygı bozukluğudur. Kişiler başkalarıyla etkileşimde bulunmalarını gerektiren ya da bir eylemi başkalarının yanında yerine getirmeleri gereken durumlardan korkarlar ve bunlardan olabildiğince kaçınmaya çalışırlar. Başkalarının kendileriyle ilgili olarak anksiyeteli, zayıf, kaçık ya da aptal gibi yargılarda bulunacağını düşünürler. Ellerinin ya da seslerinin titrediğinin farkına varacaklarıyla ilgili kaygılarından ötürü toplum önünde konuşmaktan korkabilirler ya da düzgün bir biçimde konuşamıyor gibi görünmekten korktukları için başkalarıyla karşılıklı konuşurken aşırı kaygı duyabilirler. Diğer insanların ellerinin sallandığını görmesinden utanç duyacaklarından korktukları için başkalarının yanında yemekten, içmekten ya da yazı yazmaktan kaçınabilirler.

Sosyal Fobinin Belirtileri Nelerdir?

Sosyal anksiyete bozukluğu da denilen sosyal fobi söz konusu olduğunda, kişiler sosyal ortamlarda bulunmaktan korktukları için, böyle ortamlardan kaçınırlar. Genelde korkunun yersiz olduğunun bilincinde olsalar da, korkular devam eder. Buna örnek olarak, şu durumlar verilebilir: Birisiyle sohbet etmek, grup halinde kahve içmek, bir restoranda başkalarıyla birlikte yemek yemek, bir topluluğa konuşma yapmak, yanında birisi durup bakarken çalışmak. Bazı durumlarda ise, söylenen sözler yüzünden tartışmaya girmekten veya dalga geçilmesinden korkulduğundan, grupta görüş belirtmekten çekinilmektedir. Bir başkası ise, bir sohbet esnasında ilginç olmamaktan ya da bir sınavda başarılı olamamaktan korkar. Korktukları (sosyal) ortama gireceklerini bildiklerinde, genelde öncesinden bile büyük korkuya kapılırlar. Çeşitli bahanelerden yararlanarak bu tip ortamlardan kaçınmaya çalışırlar. Kaçamadıklarında ise bu tip ortamları yoğun korkuyla geçirirler. Şikâyetler, günlük hayatı olumsuz etkileyecek kadar ağırdır. Ayrıca sıklıkla yüz kızarması, titreme, terleme gibi bedensel anksiyete belirtileri, hatta bazen de panik atak söz konusudur. Sosyal fobi şikayeti olan hastalar, özellikle başkalarının eleştirisinden ya da sosyal ortamlarda alay konusu olmaktan korkar. Kendileri hakkında çok olumsuz düşünmektedirler. Bu doğrultuda örneğin yüzleri kızardığında yalan söylediklerinin ya da titrediklerinde alkolik olduklarının düşünüleceğinden korkabilirler. Sosyal ortama girmekten kaçınılamadığında ise dikkat çekmeyecek şekilde davranarak, yüzünün kızarabileceği endişesiyle ağır makyaj yapar veya titrerken dökülmesin diye fincanı yarısına kadar kahveyle doldurarak kendini kurtarmaya çalışır.

Sosyal fobisi olanlar, sosyal ortamlarda korktukları için bu tip durumlardan kaçınırlar. Bu korkunun yersiz olduğunun bilincinde olsalar da, korkmaya devam ederler.

Sosyal Fobide korkulan durumla karşılaşıldığında bedensel belirtiler ortaya çıkar. Bunlar yüz kızarması, terleme, ağız kuruluğu, çarpıntı, nefes kesilmesi, nefes darlığı, mide barsak sisteminde rahatsızlık, diyare, kas gerginliği, titreme gibi. Bu sırada aklından geçen düşünceler “güçsüzüm, yetersizim, çirkinim, beğenilmiyorum, sevilmeye layık değilim, hata yapmamalıyım, mükemmel olmalıyım, kaygılı olduğumu belli etmemeliyim, rahat davranmalıyım, kusursuz görünmeliyim, herkesin beğenisini kazanmalıyım” şeklindedir. Bu düşünceler sonrasında oluşan kaçınma belirtileri ise korkulan ortama girmeme, korkulan ortamı terk etme, göz temasından kaçınma, ilgisiz şeyler düşünme şeklinde olabilir.

Liebowitz Sosyal Fobi Ölçeği’nde belirlenen sosyal durumlar şu şekildedir:

Toplum içinde telefonla görüşme
Küçük bir grup etkinliğinde yer alma
Toplum içinde yemek yeme
Toplum içinde bir şeyler içme
Yetkili biri ile konuşma
Dinleyiciler önünde konuşma, rol yapma
Partiye/ eğlenceye gitme
Başkaları tarafından izlenirken çalışma
Başkaları tarafından izlenirken yazma
Çok iyi tanımadığı biriyle telefonda görüşme
Çok iyi tanımadığı biriyle yüz yüze konuşma
Yabancılarla karşılaşma
Genel tuvaletleri kullanma
Birilerinin oturduğu odaya girme
İlgi odağı olma
Bir toplantıda hazırsızlık konuşma yapma
Yetenek, yeti veya bilgi testine tabi tutulma
İyi tanımadığı birine onaylanmadığını veya aynı düşüncede olmadığını ifade etme
Çok iyi tanımadığı birinin gözlerinin içine bakma
Önceden hazırlanmış bir raporu bir gruba sözel olarak sunma
Romantik veya cinsel ilişki amacıyla birini tavlamaya çalışma
Alınan bir malı parasını geri almak üzere iade etme
Parti / davet verme
Israrlı bir satıcıya karşı koyma