Aöf 3. Sınıf Sosyal Politika - Sosyal Politikaların Türkiye Konu Özeti
Sosyal Politikaların Türkiye'deki Tarihsel Gelişimi
Osmanlı imparatorluğu’nda sosyal nitelikli politika arayışları, hangi dönemde, hangi koşullar altında hangi alanlarda başlamış ve sürmüştür?

• 19. yüzyıl ortalarına dek, ekonomik ve mesleki yaşam üzerinde, pek çok Avrupa ülkesinde olduğu gibi Osmanlı imparatorluğu’nda da esnaf örgütleri etkili olmuştur. Osmanlı imparatorluğu, Tanzimat döneminde sanayileşmeye başlamıştır. Ancak imparatorluğun içinde bulunduğu ağır ekonomik, toplumsal ve siyasal koşullar nedeniyle ulusal sanayii, Cumhuriyet Dönemi’ne dek önemli bir gelişme gösterememiştir.

• imparatorluk önce, Ereğli maden ocaklarında çalışan işçilerin mesleki yönden korunmasını öngören politikalara pozitif hukuk kuralları ile işlerlik kazandırmıştır.

• Daha çok İstanbul ve çevresindeki sanayi işletmelerde, sanayinin gelişmesine koşut biçimde, yavaş bir hızla çoğalan işçi kesimi, 19. yüzyılın son çeyreğinde dernekler çatısı altında örgütlenmeye başlar. Meslek örgütlerinin, daha çok ödenemeyen işçi ücretlerini alabilmek için başlattıkları işi bırakma eylemlerinin çoğalması, 20. yüzyıl başlarında yürürlüğe giren bir kanun ile yasaklanmalarını yol açmıştır.

• Duyulan sosyal güvenlik gereksinimlerini karşılayabilmek için, 19. yüzyıl sonlarında çeşitli nizamnamelerle kurulan biriktirme ve yardım sandıklarından yararlanılmıştır.

Sosyal politikaların Batı Avrupa ülkeleri ile Osmanlı imparatorluğundaki tarihsel gelişimleri arasında hangi benzerlikler ve farklılıklar bulunur?

• Osmanlı imparatorluğu’nda sanayileşme süreci hızlı ve yaygın bir gelişme göstermemiş, Sanayi Devrimi’nin nesnel koşulları oluşmamıştır. İmparatorluk 19. yüzyılın ortalarından başlayarak, Batı Avrupa ülkelerinden yaklaşık 100 yıl sonra sanayileşmeye başlamıştır. Sanayi Devrimi’ni yaşayan ülkelerde dokuma kesimi ilk sanayileşen alan olmasına karşın, Osmanlı imparatorluğu’nda sanayileşme önce maden ve savaş donatım kesimlerinde başlamıştır. Osmanlı imparatorluğunda sanayileşme sürecinde yoğun biçimde çocuk ve kadın işgücü kullanılmamıştır. Sanayi Devrimini yaşayan ülkelerde ulusal sanayii kurulup, gelişirken, Osmanlı imparatorluğunda sanayileşme hareketleri yabancı sermaye ile işletmeler tarafından başlatılmıştır. Ülkemizde, önce Ereğli maden ocaklarında çalışan işçilerin korunmasını öngören politikalara pozitif hukuk kuralları ile işlerlik kazandırırken, Batı Avrupa ülkelerinde daha çok çalıştırılma yaşı ile çocuk ve kadın işgücü kullanımının sınırlandırılması ve çalışma süreleri gibi alanlar öne çıkmaktadır. Sanayi Devrimini yaşayan ülkelerde devletler, işçilerin ve onları destekleyen kesimlerin oluşturdukları büyük bir baskı gücünün etkisi ile yönelmek zorunda kalmışlardır. Oysa ki, ülkemizde böyle bir baskı gücü oluşmamış, yani hak kazanma mücadeleleri yaşanmamış, politikalar daha çok üst yönetimlerin iradeleri ile yönlenip, biçimlenmiştir.

• Batı Avrupa ülkeleri ile Sanayi Devrimi’ni yaşamadan sanayileşmeye başlayan ülkemiz arasında bazı benzerlikler de vardır. Örneğin; sosyal nitelikli politikalara önce işçi statüsü altında çalışanlar konu olmuşlardır. Sosyal politikalar ile sanayileşme süreci arasında bir koşutluk varolmuş ve bu politikalara daha çok pozitif hukuk kurallarından yararlanarak işlerlik kazandırılmıştır.

Türkiye’de Cumhuriyet Dönemi’nde sosyal politikalar; hangi koşullar altında izlenilmeye başlanmış ve nasıl gelişmiştir? Bu politikaların özellikleri nelerdir?

• Cumhuriyet döneminde devlet, önce yine Zonguldak ve Ereğli maden ocaklarında çalışan işçilerin korunmasını öngören politikalara hukuk kuralları ile işlerlik kazandırmıştır.

• 1929 Ekonomik Bunalımı’ndan sonra Batı toplumlarınca benimsenen planlı, karma ekonomi modeli ve dayandığı sosyal devlet anlayışı, Türkiye için bir örnek oluşturmuş, bazı hukuki düzenlemeler böyle bir ortam içinde işlerlik kazanmıştır.

• Türkiye’de sosyal nitelikli politikalar, 2. Dünya Savaşı’nın hemen ardından, kapsam ve içerik yönünden hızla gelişmeye başlar.

• 1950’li yıllarda, 1945-1950 yılları arasında gerçekleştirilenler kadar önemli ve hızlı olmasa da, bazı yeni adımların atılarak gelişmelerin sürdüğü görülür.

• Türkiye’de sosyal politikaların gelişimi 1960’lı yıllarda yeniden ivme kazanmıştır.

• 1970’li yıllarda yaşanılan siyasal ve ekonomik sorunlar,sosyal politikalar yönünden pek çok olumsuzluğu beraberinde taşımıştır.

• Türkiye’de ekonomik sorunların giderek çoğalarak kronikleşmesi, sosyal politikaların yeterince önemsenip,gereğince gelişebilmesini engellemektedir.