KİTABIN ADI :ÇALIKUŞU

KİTABIN YAZARI :Reşat Nuri Güntekin

SAYFA SAYISI: 408

KİTABIN TÜRÜ: ROMAN

YAYIN EVİ VE BASIM YILI :İNKILAP KİTABEVİ - 2007
KİTABIN KONUSU (TEMASI):
Küçük yaşta annesini ve babasını kaybeden Feride'nin yaşadığı zorlukları, Kamuran'a olan bitmek bilmeyen aşkını ve Anadolu'da öğretmenlik yaptığı sırada Anadolu insanının yaşantısını ve tutumu kitapta konu olarak ele alınıyor.
KİTABIN ANA FİKRİ:
Gerçek aşkın araya ne kadar engel girerse girsin bitmeyeceği bu romanın ana fikri olarak söylenebilir.


KİTABIN ÖZETİ:
Feride hareketli, yaramaz ve aynı zamanda da çok belli etmese de duygusal bir kızdır. Üç yaşına kadar Musul’da yaşayan Ferida ve ailesi buradaki kuraklıktan dolayı Kerbelâ’ya göçmüştür. Altı yaşına kadar Kerbela'da yaşayan Ferida annesini kaybettikten sonra teyzesinin yanına İstanbul’a gelir. İstanbul’da yeni akrabalarıyla tanışan Feride, burada da yaramazlıklarını sürdürür. Yalnız bir tek Besime Teyzesinin oğlu olan Kâmuran’a karşı çekingenliği ve cesaretsizliği vardır. Kâmuran ise Feride’den yaşca büyük ve yaşının gereğince oldukca uslu ve ağırbaşlı biriydi. Feride dokuz yaşındayken de büyükannesini kaybetmiştir. Sonra Feride on sene boyunca okuyacağı Sör Mektebi’ne yazılır. Feride okula başladıktan kısa bir süre sonra da babasını kaybeder. Yaramazlıklarına okulda da devam eden Feride bu yüzden arkadaşlarından ayrı bir şekilde tek başına oturtulmuştur.

Feride oldukça yaramaz biri olmasının yanında oldukça da cesaretli biriydi. Birçok kişinin cesaret edemeyeceği işlerde yapardı. Meselâ her teneffüs okullarındaki ağaca tırmanır ve daldan dala atlardı. İşte bunu gören muallim ona “Bu kız insan değil ÇALIKUŞU” diye bağırmış ve o günden sonra Feride’nin adı ÇALIKUŞU olarak kalmıştır.

Feride ile Kâmuran genelde birbirleriyle kavga ederler. Ama ikisinin esas ilişkisi Feride’nin yine ağacın üstündeyken bir akşam Kâmuran ile Neriman adında dul bir kadının gizli konuşmalarını duymasıyla başlar. O günden sonra Feride'den korkmaya başlayan Kâmuran ona, bu olayı kimseye anlatmaması için, sık sık hediyeler gönderir. Fakat bu hediyeler Feride’yi kızdırıyordur. Bir yaz Feride Tekirdağ’a başka bir teyzesinin yanına gider. Teyzesinin kızı olan Müjgân Feride’nin çok sevdiği, ağırbaşlı ve Feride’ye ailede tek söz geçirebilen kişidir. Feride okulda, arkadaşları kendi sevgililerinden konuşurlarken o da konunun dışında kalmamak için, Kâmuran’ı kendi sevgilisi gibi anlatmıştır. Feride bunu Müjgân ablasına anlattığı zaman, Müjgân, Feride’nin Kâmuran’a aşık olduğunu anlar ve her zaman Feride’nin ağzından Kâmuran’la ilgili laf almaya çalışır. Kâmuran Müjgân’ın da düşündüğü gibi o yaz Tekirdağ’a gelir. Bir gün salıncakta sallanırken Kâmuran Feride’ye evlenme teklif eder ve daha sonra nişanlanırlar.

Feride Müjgân ablasının önceden de tahmin ettiği gibi Kâmuran’ı çok seviyordur fakat nedense Kâmuran’a karşı çok çekingen davranıyordur. Onunla yan yana gelmemeye özen gösteriyor ve doğru düzgün konuşmuyordur. Kısaca Kâmuran’dan kaçıyordur.

İstanbul’a döndükten bir süre sonra Kâmuran, amcasının teklifini Feride ile birlikte değerlendirir ve en sonunda memuriyetini yapmak için amcasının yanına Avrupa’ya gitmeye karar verir. Bu memuriyet dört sene olmasına rağmen ikisi için de çabuk geçer. Fakat düğüne üç gün kala hiç beklenmedik bir olay olur. Feride bahçede dolaşırken kapının önünde siyah çarşaflı bir kadın görür ve o kadın Feride’ye Kâmran’ın Avrupa’da başka bir kadını sevdiğini söyler. Yanında Kâmuran’ın yazdığı bir mektubu getirir. Bu olayı öğrenen Feride derhal evi terk eder ve kendi hayatını kurmak ve yaşamak için Anadolu’ya gitmeye karar verir.

İstanbul’dan gitmeden önce Feride annesinin dadısı olan Gülmisal Kalfanın evinde bir-bir buçuk ay kalır. Bursa’nın merkez rüştiyesine Coğrafya ve Resim muallimliğine tayini çıkar çıkmaz Gülmisal Kalfa'nın yanından ayrılarak Bursa'ya gider. Fakat Feride Bursa’ya gittiğinde bir başkasının daha aynı göreve atandığını görür. Feride'yi burada istemeyen müdürün hazırladığı tuzağa düşen Feride buradan istifa edip Bursa’nın yakınında Zeyniler Köyünde muallimliğe geçer. Müdürün Feride’yi kandırmak için öve öve bitiremediği Zeyniler Köyü daha doğru dürüst yolu olmayan hatta okulu bile ahırdan bozma bir yerdir. Burada birçok zorluklarla karşılaşan Feride artık başından geçenleri bir deftere not etmeye başlar.

Feride önceleri hiç sevmediği o can sıkıcı ve karanlık yeri alıştıkça sevmeye başlamıştır. Bu köyde hemen derse başlamış ve öğrencilerle iyi ilişkiler kurmuştur. Fakat öğrencilerinin arasında Munise adında bir kız onu çok etkilemiştir. Münise köylünün hiç sevmediği bir kadının kızıdır. Münise’nin annesi başka birini sevdiği için ,Münise’nin babası ondan boşanır. Bu kız babası ve ablasıyla kalıyordur. Bu kızı çok sevdiği için onunla diğerlerine oranla daha fazla ilgileniyordur. Bir gün Munise bir kabahat işler ve babası onun üzerine yürüyünce evden kaçar. Karlarla bir gün boğuştuktan sonra Munise Feride’ye sığınmaya karar verir. Feride bu olay üzerine, Munise’nin babasından da izin alıp onu evlatlık edinir.Daha sonra hırsızlık yaparken yaralanan birisini köye getirirler. Feride yaralığı tedavi eden ,yaşlı bir doktor ile tanışır. Doktor Hayrullah Bey Feride’yi çok cana yakın bulur ve hemen birbirleri ile kaynaşırlar.

Bir gün köye bir müfettiş gelir ve okullarını ziyaret eder. Ahırdan bozma okulu gören müfettiş bu okulda ders yapılamayacağını söyler ve okulu kapatmaya karar verir. Feride’ye ise onu başka bir okula tayin edeceğini söyler. Feride, Maarif Müdürünün yanına gittiğinde müdür ona açıkta yer olmadığını söyler. Müdürün odasında eski bir arkadaşını gören Feride, onunla Fransızca konuşmaya başlayınca müdür onu Bursa Darülmuallimatına atamasını yapar.

Feride bu okulda da çok mutlu olmuş ve yine öğrencilerle çok iyi ilişkiler kurmuştur. Artık Feride çok güzel bir genç kız olmuştur. Bu güzelliği nedeniyle ona Bursa’da “ipekböceği” ismini takarlar. Bir gün okulda kendisine de yakın hissettiği öğretmen arkadaşı Şeyh Yusuf Efendi, Feride’ye aşık olmuştur. Üstelik bundan Feride'den başka herkesin haberi vardı. Daha sonra bunu bir arkadaşından öğrenen Feride çok utanır ve artık insan içine çıkamaz olur. Şeyh Yusuf hastalanıp ölünce Feride’ye herkes suçluymuş gibi bakar. Daha fazla dayanamayan Feride Çanakkale’ye gider.

Maarif Müdürünün emriyle Çanakkale Rüştiyesi’ne atanan Feride, Munise’yi de yanına alarak Çanakkale’ye yerleşir. Feride'nin güzelliği burada da herkesin dikkatini çeker ve burada ona “Gülbeşeker” ismini takarlar. Çevrenin en zengin ailesinin kızlarının öğretmenliğini yapan Feride, kızın isteğiyle konağa davet edilir. Fakat bu davetin sebebi söylenmese de konağın sahibi Nerime Hanımın amcasının oğlu İhsan'ın Feride'ye evlenme teklif edecek olmasıydı. Fakat bu teklifi Feride beklenmedik şekilde reddeder. Bu olaydan kısa bir süre sonra Hafız Kurban Efendi adında evli bir adamdan daha evlenme teklifi alan Feride bu teklifi de reddedince halkın diline düşer.

Bir süre sonra da Nazmiye adında bir arkadaşının davetini iyi niyeti nedeniyle kabul eden Feride başına neler geleceğini bilmiyordur. Arkadaşı Feride’ye nişanlısını ve nişanlısının en yakın arkadaşı olan Burhanettin adında birini tanıştırır. Daha sonra yemeğe salona girdiklerinde salondakiler ağız birliği etmişcesine Burhanettin ve Gülbeşeker diye inliyordur. Bu davet aslında Burhanettin Bey ile Feride’nin birlikteliğini sağlamak için ayarlanmıştır. Bu olaydan sonra Feride artık Çanakkale’de daha fazla kalmak istemez ve okulun müdiresinin birkaç yakın arkadaşı ile görüşmek için İzmir’e gider.

Fakat buraya Feride alışamamıştır. İşleri rastgitmez. En sonunda İzmir'de varlıklı bir ailenin kızlarına Fransızca dersi vermeyi kabul eder. Feride'nin bu teklifi kabul etmesiyle Munise'yle beraber köşkte yaşamaya başlar. Daha sonra köşkün sahibinin oğlu Cemil Bey gece Feride’yi merdivenlerde sıkıştırır, bu durum Feride'yi çok rahatsız etmiştir. Munise'yle beraber evden ayrılmadan önce Kâmuran’ın önceki yaz evlendiği haberini alır. Daha sonra Maarif İdaresine gittiği zaman Kuşadası’nda Türkçe ve resim muallimine ihtiyaç olduğunu öğrenir. Feride bu görevi kabul ettikten sonra, Anadolu yolculuğunda son durağı olan Kuşadası’na hareket eder.

Kuşadası’nda okulu istediği gibi yöneten Feride İzmir'den mutsuz ayrılmasından sonra burada mutluluğu bulmuştur. Ancak Kuşadası’na gittikten bir ay sonra muharebe başlar ve okul, kumandanlığın emriyle hastaneye dönüştürülür. Feride, daha önce Zeyniler’de tanıştığı Dr. Hayrullah Bey’i, burada tekrar görünce, onun ısrarı sonucu hastanede hemşirelik yapmaya karar verir. Hemşireliğe başladıktan bir ay sonra Feride’nin hastası İhsan Bey olur. İhsan Bey muharebede ağır yaralanmış ve ameliyat edilmiştir. Feride hem İhsan Bey’e acıdığı hem de Kâmuran’ı unutmak için, İhsan Bey’e evlenme teklifi etmiş fakat kendine acındığını anlayan İhsan Bey bu teklifi reddetmiştir.

Muharebe bittikten sonra mektep tekrar kurulur ve Feride “Müdire” olur. Fakat acılar burada da Feride’yi bırakmaz Hayrullah Bey’in uzak bir köye, hastaya gittiği sırada Münise hastalanır. İlk başta nezle sanılan hastalık difteridir. Münise hastalığının anlaşılmaması sonucu hayatını kaybeder. Münise’yi çok seven Feride’nin dünyası yıkılır. Onun bu durumunu gören ve onu bir kızı gibi seven Hayrullah Bey, Feride’yi iyileşinceye kadar bekler ve onu yanına alır. Bu olaydan sonra Feride artık Hayrullah Bey ile birlikte kalmaya başlar. Fakat Feride’nin Hayrullah Bey’in yanında kalması halk tarafından hoş karşılanmaz ve ikisi hakkında kötü dedikodular çıkar. Bunun üzerine Hayrullah Bey dedikoduları engellemek için Feride ile evlenir.

Feride ise evlenmeyi kabul ederken hayatında ilk ve tek sevdiği Kâmuran’dan da ayrılmış oluyordu. Bu durumu anlayan Hayrullah Bey ölmeden önce son isteği olarak Feride’den İstanbul’a gitmesini ister ve Feride’ye Kâmuran’a iletmesi için bir mektup verir. Bu mektupta Kâmuran’a Feride’nin kendisini ne kadar sevdiğini yazar. Ayrıca mektubun içine bu kitabı oluşturan Feride’nin günlüğünü de koyar.


Feride bu son istek üzerine İstanbul’a gittiğinde Kâmuran’ı ne kadar sevdiğini bir kez daha anlar. Kâmuran’da evlendiği kadını kaybetmiştir. Ayrıca Kâmuran evlense bile yalnızca Feride’yi sevmiştir. Kâmuran bu günlüğü okuyunca Feride’nin de kendisini sevdiğini anlar. Bunu amcasına anlattığında amcası ve Kâmuran, Feride’nin haberi olmadan kadıya giderler ve nikâh kıydırırlar. Böylece Feride bu kadar acıdan sonra haberi olmadan hayatta en çok istediği kişiyle evlenir ve en sonunda mutluluğu bulur.

KİTAPTAKİ KARAKTERLER VE ANALİZİ


FERİDE: Romanın baş kahramanı, küçük yaşta annesini ve babasını kaybetmiş, teyzesininin yanına yerleşip orda teyzesinin oğlu Kamuran'a aşık, öğretmen; çok güzel, canayakın ve yaramaz bir kızdır.

KAMURAN: Feride'ye aşık, ağır başlı, yakışıklı bir genç.

MÜNİSE: Küçük yaşta anne ve babası birbirinden ayrılmış ve mutsuz bir yaşam sürerken Feride tarafından evlat edinilmiştir.

HAYRULLAH BEY:Yaşlı bir doktor olan Hayrullah Bey başkalarının yardımına koşan ve zorluklara rağmen insanların hayatlarını kurtarmak için görevini en iyi şekilde yapan birisidir.
ÇALIKUŞU YER VE ZAMAN

Yer: İstanbul, Tekirdağ, Çanakkale, Bursa Zeyniler ve ismi verilmeyen diğer birkaç Anadolu köyleri.

Zaman: Roman cumhuriyet öncesi yıllarında kurtuluş savaşı başladığı yıllardaki osmanlı topraklarında geçmekte cumhuriyet sonrasına da uzanmaktadır.