15. ve 16. yüzyıllarda Avrupalılar tarafından yeni ticaret yollarının, okyanusların ve kıtaların bulunmasına "Coğrafi Keşifler" denmiştir. Önceleri dini ve ilmi amaçlarla başlayan dünyaya yayılma hareketleri 15. yüzyılın ikinci yarısında açık bir şekilde ekonomik amaçlara yönelmiştir.

Yeniçağ Avrupası'nda ticaretin gelişmesi, paranın esası olan değerli madenlere ihtiyacı arttırmıştır. Avrupalılar, değerli madenlere ulaşabilmek için Asya ve Avrupa'ya seferler düzenlemişlerdir.


Coğrafi Keşiflerin Nedenleri

*Avrupalıların pusulayı öğrenmeleri, gemicilik ve coğrafya bilgilerinin artması.

*Avrupalıların, doğu ülkelerinin zenginliklerine ulaşabilmek amacıyla yeni ticaret yolları aramaları.

*İstanbul'un fethinden sonra Türklerin, doğu ticaret yollarına hakim olmaları ve Avrupalıların açık denizlere çıkma ihtiyacı hissetmeleri.

*Avrupa'da değerli madenlerin az bulunmasından dolayı kralların (İspanyol-Portekiz) gemicileri desteklemesi.

*Avrupalıların, Hıristiyanlık dinini yaymak istemeleri.

*Avrupalıların dünyayı tanımak istemeleri.

Keşifler

İpek Yolu

Çin'den başlayarak Orta Asya üzerinden, Hazar Denizi'nin güneyinden ve kuzeyinden geçerek Trabzon ve Kırım Limanlarına gelen malların buralardan Avrupa'ya ulaştığı yoldur.

Baharat Yolu

Hindistan'dan başlayarak İran Körfezi ve Irak üzerinden Suriye Limanlarına veya Kızıldeniz yoluyla Süveyş ve Akabe'ye, oradan da kara yoluyla İskenderiye'ye ulaşan yoldur. Uzak Doğu ile yapılan ticaret, Venedik ve Mısırlıların elinde bulunuyordu. Bu devletler, diğer devletlerin Baharat Yolu'ndan faydalanmasını engellemeye çalışmışlardır.

İlk keşif seyahatleri, Atlantik Okyanusu ve Afrika Sahillerinde 14. yüzyılın başlarında Fransız ve Cenevizli gemiciler tarafından yapılmıştır. Bu seyahatler sonucunda Kanarya ve Azor Adaları keşfedildi.

Kristof Kolomb, 1492'de Amerika Kıtası'na ulaştı. Portekizli gemici Bartelmi Diyaz'ın Ümit Burnu'nu bulmasından sonra Vasko dö Gama, Ümit Burnu'nu dolaşarak Hint Okyanusu ve Hindistan'a ulaştı. Portekizli Macellan ve Del Kano, dünyayı dolaşarak yuvarlaklığını kanıtlamışlardır.

Keşiflerin Sonuçları

*Keşifler, dünya tarihinde önemli sosyal, siyasal, ekonomik ve dini değişikliklere neden olmuştur. Bu durum, keşiflerin evrensel yönünü ortaya koymaktadır.

*Eski ticaret yolları değişti. Akdeniz, doğu -batı ticaretindeki önemini kaybetti. Baharat ve İpek Yolları önemini kaybetti. Bu durum Atlas Okyanusu Limanlarının önem kazanmasına neden olmuştur.

*Avrupalılar, yeni keşfedilen yerlerde sömürge imparatorlukları kurdular. Bu durum, keşfedilen ülkelerden Avrupa'ya altın ve gümüş başta olmak üzere bol miktarda hammadde ***ürülmesine neden olmuştur. Bu gelişmeler Avrupa'nın zenginleşmesini, hayat standartlarının yükselmesini ve Rönesans hareketlerinin gerçekleştirilmesini sağlamıştır.

*Ticaretle uğraşan burjuva sınıfı zenginleşmiş ve Avrupa ürünleri yeni pazarlar bulmuştur. Böylece daha sonraki yıllarda gerçekleşecek olan Sanayi Devrimi'ne ortam hazırlanmıştır.

*Keşfedilen yerlere Avrupa'dan göçler olmuş, bu durum Avrupa kültür ve medeniyetinin yayılmasını sağlamıştır.

*Hıristiyanlık, yeni ülkelere yayılmıştır. Ancak bazi bilimsel gerçeklerin ortaya çıkması sonucunda Hıristiyanların dini inançları zayıflamış, Kilise'ye güven sarsılmıştır.

*Dünyanın bazı yerleri, Avrupalılar tarafından tanınmış, yeni kültürler, canlılar ve ırklar ortaya çıkmıştır.


Coğrafi Keşiflerin Türk Dünyası Üzerindeki Etkileri

Coğrafi Keşifler, bütün insanlığı etkilemiştir. Bu yönüyle evrensel bir özelliğe sahiptir. Akdeniz Limanları, Coğrafya Keşifler sonucunda önemini kaybetti. Ancak 1869'da Süveyş Kanalı'nın Fransızlar tarafından açılmasıyla bu limanlar yeniden önem kazanmıştır.

Coğrafi Keşifler, Müslüman ülkeler açısından büyük zararlara neden olmuştur. İslam ülkeleri yoksullaşmış, Türkistan Hanlıkları giderek zayıflamış ve Ruslar karşısında gerilemiştir. Osmanlı İmparatorluğu, İpek ve Baharat Yollarına hakim olmasına rağmen yolların değişmesinden dolayı umduklarına ulaşamamıştır. Osmanlı İmparatorluğu, ticaret faaliyetlerini yeniden geliştirebilmek için Avrupalı devletlere kapitülasyonlar vermek zorunda kaldı.

Ayrıca Osmanlı topraklarında kervan yolları boyunca faaliyet gösteren halk ve zanaatkârlar işsiz kaldı. Bu durum, Osmanlı Devleti'nde ekonomik sıkıntılara ve Celali İsyanları'na zemin hazırlamıştır.

Osmanlı Devleti, Hint ticaret yolunun hakimiyeti için Portekizlilerle, Akdeniz hakimiyeti için de İspanyollarla mücadele etti. Endonezya'da savunma ve koruma savaşları yapan Osmanlı Devleti, Hıristiyan Avrupa karşısında ''Doğu Kalkanı'' haline gelmiştir.

Coğrafi Keşifler

Keşiflerin Sebepleri

Bilinmeyen şeylere ve yerlere merak duyulması, en eski çağlardan beri insanlığın tabii bir duygusu idi. İlk çağlarda, dünyanın çok küçük bir bölümü tanınıyordu. Uzak bölgelere gezi yapanları anlatıp yazdıkları daima heycan uyandırmaktaydı. Orta çağda, Avrupa'dan Uzak doğu'ya giderek , çin'de kubilay kağa'nın yanında kalan Marko polo'nun verdiği bilgilere çok kimse inanmamıştı. Ibn Batuta, ibn Fablan gibi islam gezginleri de, "bilinmeyen" ülkelere geziler yaparak, gördüklerini kaleme almışlardı. Bunların doğruluğu anlaşıldıkça, "yeni" ülkelere duyulan merak daha arttı. Keşiflerin birinci sebebi budur.

Avrupa'nın islam ülkelerine karşı giriştiği Haçlı seferleri, görünüşte dini bir nitelik taşıyordu. Hedef, kutsal kudüs şehrini, Müslümanların elinden kurtarmaktı. Fakat, aslında Doğu'nun zenginlikleri, o çağda yoksul sayılacak Avrupa'nın gözlerini kamaştırıyordu. İki yüz yıla yakın süren haçlı seferleri, İslam dünyasındaki bolluğu ve refahı, Avrupa'nın daha yakından tanımasına sağladı. Bu varlıklı hayata duyulan özen, Avrupa'da yeni gelir kaynaklarının araştırılması çığrını açtı. Bunu yolu ticaretten geçiyordu. Özellikle hindistan'dan Avrupa arasındaki ticaret yolları, başta Türkler olma üzere, Müslümanların elindeydi. Bu yüzden avrupalı tacirler, her uğrak yerinde yüksek vergiler ödemek zorunda kalıyorlardı. Bu yüzden, birçok malın Avrupa'ya maliyet çok artıyordu. Şu halde, yeni yollar aranması ve bulunması gerekli hale gelmiştir. İkinci sebep de budur.

Hemen tamamıyla Hıristiyan olan Avrupa, kilisesinin ağır baskı altındaydı. Papalığın rızası alınmadıkça, yeni topraklara açılmak zordu. Bu bakımdan, erişilecek yerlerde Hıristiyanlığın yayılması da göz önünde bulunduruluyordu. Bu da, dini bir sebep oluşturuyordu.

Barutun ve topun kullanılmasıyla ortaya çıkan güçlü krallıklar, ticari alanda birbirleriyle rekabete başlamışlardı. Uzak doğu'ya yeni yollarla ulaşmak, Çin ve Hindistan gibi ülkelerin zengin mallarını kendileri taşımak için yeni yollara ihtiyaç duyuyorlardı. Bu ise, ancak yeni keşiflerle sağlanabilirdi.

Coğrafya keşiflerinin yapılabilmesi için, elverişli bir bilim ortamına da girilmişti. Dünyanın düz değil, yuvarlak olduğu gerçeği Müslümanlardan öğrenilmişti. Dünya yuvarlaksa, doğu'ya doğru değil, batıya doğru da gidilerek aynı yere (Hindistan'a) ulaşılabilirdi.

Bunu yapabilmek için teknik imkanlar da elde edilmişti. Pusula, rüzgar gülü gibi aletler bunlar arasındaydı. Ayrıca, açık denizlerin fırtınalarına dayanıklı büyük ve sağlam gemilerde yapılabiliyordu.

Başlıca Keşifler

Daha XV. Yüzyıl ortalarında Portekizliler Afrika'ya keşif heyetleri gönderiyorlardı. Bu heyetlerden biri, Bartelemo Diyaz yönetiminde, Afrika'nın güneyinde dolaştı (1487). Buraya "Ümit Burnu" adı verilirdi.böylece, Hindistan'a deniz yolu ile ulaşma imkanı elde ediyorlardı. XV. yüzyılın sonunda Vasko dö Gama, bu yoldan Hindistan'a vardı (1498). Bundan sonra Portekizliler Hint okyanusu'na donanama gönderdiler ve Uzak Doğu'ya kadar olan bölgelerde ticareti elerine geçirerek sömürgeler kurdular.

Amerika'nın Keşfi: Kristof Kolomb adında Cenevizli bir gemici, hep batıya gitmek suretiyle doğuya varılabileceğini ileri sürüyordu. Düşüncesini gerçekleştirmek için, denizci devletlere başvurdu. Uzun uğraşmalardan sonra, projesi İspanya kralı tarafından kabul edildi ve desteklendi. İstediği gemileri ve denizcileri alan Kolomb, Atlas Okyanusu'na açıldı. Zorlu bir yolculuktan sonra, Orta Amerika'da Bahama'ya vardı (1492). Ancak, yeni bir kıta keşfettiğini bilmiyor, Hindistan'a ulaştığını sanıyordu.

Kısa bir süre sonra Amerigo Vespuçi adlı bir İtalyan denizcisi, Güney Amerika'da Brezilya Kıyılarına çıktı. Buranın yeni bir kıta olduğunu anladı. Bu sebeple, Amerika'ya Kristof Kolomb'un değil, onun adı verildi.

Balboa ise, bugünkü Panama Kanalı'nın bulunduğu yerden geçerek ilk defa Büyük Okyanus'a çıktı (1513).

Macellen, Hindistan'a ulaşmak için, Güney Amerika'yı dolaşarak Büyük Okyanusa geçti. Uzak Doğuya vardı. Ancak buradaki bir çarpışmada öldürüldü. Yanındaki denizciler, yollarına devam ederek İspanya'ya döndüler. Böylece, dünyanın çevresi ilk defa dolaşılmış oldu (1521).


Coğrafi Keşifler Listesi

Tarih Keşfedilen yer Denizci veya gezginler
860'a doğru İzlanda Naddod
875'e doğru Beyaz Deniz Ottar
982'ye doğru Grönland Kızıl Erik
1246 Tataristan Giovanni, Dal Piano Dei Carpini
1253 Moğolistan Rubroek
1271-1275 Çin Marco Polo
1431 Asor adaları Gonçalvo Velho Cabral
1441 Beyaz Burun Nuno Tristao
1445 Senegal Lançarote Peçanha
1471 Gine Körfezi Joao de Santarem
1482 Kongo Diego Cam
1487 Ümit Burnu Bartolomeu Dias
1492 Amerika (San Salvador) Kristof Kolomb
1492 Haiti Kristof Kolomb
1497 Newfoundland G. Caboto, S. Caboto
1497-1499 Afrika ve Hindistan kıyıları Vasco de Gama
1498 Labrador Giovanni Caboto
1499 Venezuela Ojeda, Vespucci
1500 Amazon Pinzon
1500 Brezilya Pedro Alvares Cabal
1502 Orta Amerika Kristof Kolomb
1505 Seylan Almeida
1508 Malakka Siqueira
1511 Sunda Adaları A. d'Abreu
1513 Florida Juan Ponce de León
1513 Panama Nunez de Balboa
1515'e doğru Bermuda Adaları Juan Bermudez
1516 Rio de la Plata Diaz de Solis
1518 Meksika Fernanadez de Cordoba
1519 Tenochtitlan (Mexico) Cortes
1520 Ateş Ülkesi Ferdinand Magellan
1521 Filipin Adaları Ferdinand Magellan
1524 Nouvelle France Versazano
1532-1534 Peru'nun fethi F. Pizarro
1534 Kanada Jacques Cartier
1535 Kaliforniya Cortes
1535 Şili D. de Almagro
1540 Colorado F. Alarcon
1542 Japonya Mendes Pinto
1568 Salomon Adaları Mendana
1576 Baffin Adası Frobisher
1577 Virginia W. Raleigh
1581-1584 Sibirya Yermak
1585 Davis Boğazı J. Davis
1594 Novaya Zemlya Barents
1595 Marquises Adaları Mendana
1605 Yeni Hollanda (Avustralya) Willem Janszoon
1606 Yeni Hebrides Adaları Queiros
1610 Hudson Körfezi Henry Hudson
1615'e doğru Horn Burnu J. Lemaire
1642 Tasmanya A. Tasman
1642 Yeni Zelanda A. Tasman
1697 Kamçatka Atlasov
1700 New Britain Dampier
1722 Samoa Adaları Roggeveen
1739 Bering Boğazı Bering
1741 Aleut Adaları Bering ve Delisle
1767 Tahiti Wallis
1768 Lousiade Takımadaları Bougainville
1772 Kerguelen Adaları Kerguelen
1774 Yeni Kaledonya Cook
1778 Yeni Kaledonya Cook
1788 Mackenzie Irmağı Mackenzie
1791 Vancouver Adası Vancouver
1840 Adélie toprağı Dumont d'Urville
1839-1842 Victoria toprağı J. C. Rose
1878-1879 Kuzeydoğu Geçidi E. Nordenskjöld
1903-1906 Kuzeybatı geçidi R. Amundsen
1908-1909 Magnetik Güney Kutbu E. Schackleton
1909 Kuzey Kutbu Peary
1911 Güney Kutbu R. Amundsen
1926 Güney Kutbu R. Amundsen ve Nobile