Diyet ve Egzersiz: Erişkin şeker hastalığı önlenebilir mi?

[Ersin]

Son yıllarda erişkin şeker hastalığınınn önlenmesinde yaşam tarzının çok önem taşıdığı; sağlıklı beslenme ve düzenli egzersizlerle bu riskin hayli azaltılabileceğini gösteren araştırmalar yayınlanmaya başladı. Bu yazıda, 2002 Şubat'ında New England Journal of Medicine dergisinde yayımlanan, "Diabetes Prevention Program Research Group"ça yapılan çok merkezli bir çalışmayı özetleyeceğim.
Erişkin şeker hastalığı (Tip 2 Diabetes Mellitus, Tip 2 DM) ABD'de erişkinlerin yaklaşık %8'ini etkilemektedir. Şeker yükleme, veya açlık sonrası kan şekerindeki artma, kilo fazlalığı, hareketsizlik gibi- bazı faktörler şekere yakalanmamızı kolaylaştırıyor. Fakar iyi haber, bunların önemli bir bölümünün önlenebilmesi. Çalışma, yaşam tarzı değişikliklerinin ve Metformin kullanımının şeker hastalığını ne ölçüde önleyebileceği ya da geciktirebileceğini gözlemlemek amacıyla yapılmış.

Hastalar ve Yöntem: 1996-1999 yılları arasında, 27 merkezden, 25 yaşından büyük, beden kitle indeksi (BKİ) 24'ün üstünde, açlık kan şekeri (AKŞ): 95-125, şeker yükleme testinde (OGTT) kan şekeri ikinci saatte 140-199 olan, glikoz intoleransı yapacak ilaç almayan, yaşam beklentisini azaltacak sağlık sorunu bulunmayan 3234 kişi çalışmaya alınmış. Katılımcıların ortalama yaşı 51, Beden Kitle İndeksi (BKİ) ortalaması 34.0, bel çevresi ortalaması 105.1 cm, bel/kalça oranı 0.92, %68'i kadın, %32'si erkek imiş. Katılımcılar rastgele 3 gruba ayrılmış.

1082 kişilik birinci gruba yılda 20-30 dakika sağlıklı yaşam tarzının önemi anlatılıp Ulusal Kolesterol Eğitim Programı birinci basamak diyeti ve fizik aktivitenin artırımı önerilmiş; ilk ay 850 mg, sonra bunun iki katı Metformin verilmiş.

1073 kişilik ikinci gruba aynı tavsiyelerle plasebo (ilaç olduğu söylenen ama hiç bir ilaç etkisi olmayan ilaç taklidi) verilmiş.

Üçüncü grup (1079 kişi), yaşam tarzı değişiklik programına alınmış. Bu %7'den daha fazla kilo kaybını, yemek sonrası şeker yükselmesi pikinin önlenmesini ve haftada 2.5 saati aşan fizik aktiviteyi amaçlayan, daha sağlıklı beslenme, egzersizin arttırılması ve davranış değişikliği konularında yoğun bire-bir ve grup görüşmeleri şeklindeymiş.

İzleme sırasında açlık kan şekerleri 140'ın üstüne yükselenler çalışmadan çıkarılıp şeker hastalığı tedavisi için doktoruna yönlendirilmiş.

Ortalama 2,8 yıllık izleme sonucunda, şeker hastalığı gelişme sıklığı, plasebo (ilaç aldığını sanan) grupta %11, Metformin grubunda %7.8, yaşam tarzı değişiklik grubunda %4.8 bulunmuş. Bunun anlamı, plasebo grubuna göre şeker hastalığına dönüşüm riskinin, Metformin grubunda %31, yaşam tarzı değiştiren grupta %58 azalmasıdır. Alt grupların karşılaştırılmasında cinsiyet ve etnisite farkı görülmemiş. Ancak yaş ilerledikçe ve BKİ arttıkça, yaşam tarzı lehine fark daha da artmış. Kan şekerinin uzun süreli kan seviyesini yansıtan HbA1c düzeyleri de yaşam tarzı değiştiren grupta daha fazla düzelmiş.

Sonuçta, şeker hastalığına yakalanma şansı yüksek riskli kişilerin, zayıflayarak, sağlıklı beslenerek ve düzenli egzersiz yaparak gerçekleştirecekleri yaşam tarzı değişikliğiyle, hastalığa yakalanmalarının önlenebileceği ya da geciktirilebileceği belirlenmiş.