|
Banned
Üye No: 20
Üyelik tarihi: 06.Aralık.2018
Şehir: Avrupa
Beğendikleri: 540
Alınan Beğeni: 283
HF Ticaret Sayısı: ( 0)
HF Ticaret Yüzdesi: ( %)
Ruh Hali
Kan Grubum: AB RH +
|
Estetik deney
Estetik olan ,şey, insani deneyin özel bir formunda ortaya çıkar. Özgül ve varoluşsal bir deneye dayanmadığı sürece, sanat içi boş bir şey olarak kalır. Bu varoluşsal deneyin yerini ne duyup-işitmeler, ne de öğrenme alabilir. Bunun gibi, bu varoluşsal deney ne araştırma yoluyla dıştan elde edilebilir, ne de kuramsallaştırılabilir. O ancak kendi kendimizi araştırma yoluyla elde edilir.
Kuşkusuz bununla, sanat yapıtlarını salt biyografik veya salt kişisel yaşantıya bağlı (bu anlamda tarihsel) şeyler olarak yorumlanmaları gerektiği de öğütlenmiş olmuyor. Heine şöyİe yazmıştı; "Bana en fazla acı veren şeylerden birisi, şiirdeki anlamın, yazarın geçmişinden (tarihinden) kalkılarak açıklanmak istenmesidir. Bizim geçmişimizin dışa yansıyan görünümü ile kendi gerçek içsel geçmişimiz birbirlerine o kadar seyrek uyarlar ki! Hele bende bunlar hiç uyuşmazlar". Sanatçı için iç deney söz konusudur ve onun etkinliği dış etkinlikten farklıdır. Onun deneyi, sıradan ölümlülerin deneyinden, genişlik ve derinlik; arı bir duyarlılık, duygusal zenginlik, yaşantı zenginliği, büyük şekillendirme gücü ve bu güce dayalı olarak sınırsız şekiller oluşturma gibi özelliklerle ayrılır.
Sanatçı, bu iç deney sayesinde sadece şimdi olanı değil, geçmişte kalanı da, geleceğe ait olanı da, salt kurgusal bir düzlemde şimdi oluyormuş gibi yaşayabilir. Onun kavrayışı ne kadar derinse, şekil verme gücü de o kadar yüksek olur. Homeros, Dante, Shakespeare, Goethe gibi büyük şairler, bizim iç yaşantımızın sınırlarını genişletirler; Dürer, Rembrandt ve Leonardo] gibi büyük ressamlar da görmemizi. Buna karşılık bir sanatseverin estetik deneyi, bir yeniden-yaşama, bir yeniden-kurma, bir yeniden- duymadır ve onun için yeni bir içsel yaşantı, yeni bir duyma ve yeni bir görmedir.
Psikolojik açıdan bakıldığında, estetik deney, tek tek öğelerin içimizde bir uyuma girdiği ve insanın tüm kişiliğiyle katıldığı bir toplu algılamadır. Örneğin enstrümanların ayrı ayrı çıkardıkları seslerin tek bir ses olarak topluca algılanmasında olduğu gibi: Bu algılamanın kökü de duyusal-duyumsal sferdedir ama bu algılama yine de arınmış, "rafine" bir algılamadır ve Kant 'ın ilgiden bağımsız hoşlanma dediği şeydir. Ama daha Hintlilerin Raba kuramlarında da estetik hoşlanma şöyle tanımlanıyordu: "arınmış, salt ve coşkuya, hazza da alı bir mutluluğa dönüşen sevinç".
Bu hoşlanma, içeriksel gereçler üzerinden geçerek biçimi kavrama sırasında duyulan bir şeydir. Işte, sanatsal deney, tam da bu anlamda gerçeküstücü (sürrealist) dür. çünkü o, gündelik deney çevresinde oluşan, ama onu aşan bir şeydir. Ama bir sanat akımı olarak gerçeküstücülük, estetik deneyin bu özelliğinden yola çıkarak bir kuram geliştirmek istemekle yanılgı içindedir. O ancak, sanatı gerçekliğin taklidine yönelik bir şey sayan gerçekçi (realist) sanata bir tepki olmak bakımından kısmi bir doğruluğa sahiptir. Sanatçı evreni olduğu gibi, nasılsa öyle taklit edemez. O, daima belli bir bakış açısı içinde seçmek, indirgemek, ayıklamak, soyutlamak ve tüm bunlardan sonra elindekilerini yeni bir biçimde kurmak olanağına sahiptir. Ama bu yeniden-kurma inandırıcı olmak zorunadır. Bu yüzden estetik deney, belli bir inanç formuna da dayalıdır. Sanatçı örneğin perspektifçi bir ressamsa, resmine bakıldığı zaman, üç boyutlu gerçeklik illüzyonunu, bize iki boyutlu tablosunda vermek zorundadır. Aslında o böylece yeni dünyalar yaratır, ama onun yarattığı
bu dünyaların inandırıcılık taşıması gerekir. O bize yeni bir dünya sunmaya çalışırken, kendi fantazisinin mitolojik, masalımsı veya sözde- gerçek veya salt formel olanaklarına başvurur. Yani o, kendisini çevreleyen gerçekliğe, kendi fantazisinden çıkan kendi doğrusu, yani bir inançla eğilir.
|
21.Aralık.2018
Ersin Üyenin Son 5 Konusu
