Estetik inanç
Sanatçı yüksek bir estetik inanç etkinliğine sahip kişidir. Estetik inanç, doğrudan ve sezgiseldir ve bir şeyi rasyonel olarak doğru veya yanlış kabul etmeyle hiçbir ilişkisi yoktur. Bu inanç, her türlü yarardan, kullanılabilirlik ve denetlenebilirlikten bağımsızdır ve bu haliyle algılanan gerçekliğin sınırlarını aşar.
O, estetik oyun objelerinin gerçekliğine duyulan bir inançtır. Büyük bir sanatçı, biri, Oidipus'un, Hamlet ve Ofelya'nın, Faust ve Gretchen'in "gerçeklik" lerine inandırabilir ve bizi öylesine bağlar ki, bilincimiz onların gerçek olmayışlarını paranteze alır ve onlar, hatta gerçek kişilermiş gibi yaşamımızda yer alırlar. Estetik inanç alanı çok karmaşıktır ve henüz yeterince araştırılmamıştır. Sanatçının estetik inancı çok çeşitli biçimler alabilir. Örneğin o, her objenin kendi içinde saklı bir güzelliğe sahip olduğuna, bu güzelliğin günün birinde açığa çıkacağına ( Gerhard Hauptmann ) veya bir ezeli-ebedi güzel olduğuna ve objelerin ondan pay alarak güzel göründüklerine ( Platon ) inanabilir. Hatta o, sanatçının ödevinin evrenin saçmalığını göstermek olduğuna da ( Sartre ) inanabilir. Sanatçının inanç haline karşılık, seynedenin (estetik süje) inanç hali, sanat yapıtını tam bir onaylamadan, yarım onaylamaya ve giderek yapıt karşısında soğuk bir eleştirel kuşkuculuğa kadar, çok çeşitli basamaklarda olabilir.
Biz oyuncumuzun Hamlet olmadığını ve Hamlet'in gerçek bir öykü değil de, sadece bir trajedi olduğunu biliriz. Buna rağmen oyunu gerçekmiş gibi yaşar ve kendimizi, babasını öldürten kişiden intikam almak gereğini duyan bir oğulun yerine koyabiliriz; şair, burada hiç de bir yarım inanç aşılamak istemez; tam tersine, yapıtının sadece bir oyundan ibaret olduğunu bilmekle ortadan kaldırılamayacak olan tam bir estetik inanç aşılamak peşindedir. Çünkü bu oyun bilinci estetik hazza ne oranda karışmışsa, haz o oranda zedelenir.
Sanatsal doğruluk, bu yüzden bir inanç doğruluğudur. Gerçeküstücü niteliklerinden dolayı sanatsal inanç ile dinsel inanç akrabadırlar. "Sanat aslında dinden ve dinle birlikte ortaya çıkmıştır" ( Goethe ). Bir ulusun dinsel inanç evreni, bu yüzden örneğin yapı sanatını, plastik sanatları, resmi ve müziği derinden etkiler. Dinin sanat üzerine etkisi çoğu kez olumlu ve verimlidir, ama olumsuz da olabilir (Yahudilik ve İslâmda resim yasağı gibi). Sanat tanrının hizmetinde olabilir ve Bach, Hendel ve Beethoven 'de olmuştur da. Ama buna rağmen din ve sanat sferleri hep birbirlerinden ayrı kalmışlardır. Dinsel inanç, kesinliğe, ahde, tekelciliğe ve dinsel kurtuluşa yöneliktir; estetik inanç ise özgürlük, pcrspektivite vc ifade peşindedir.
Alıntı.
|