Suç eşyasını satma, satın alma ve kabul etme suçu, daha önce işlenmiş olan herhangi bir suçtan elde edilen eşyanın “kabul edilmesi”, “satılması/devredilmesi” veya “satın alınması” seçimlik hareketleriyle işlenebilen çok failli bir karşılaşma suçudur. Halk arasında daha çok “çalıntı malı satın alma suçu” olarak bilinen bu suç tipi, sadece çalıntı malı değil, herhangi bir suçtan elde edilen tüm malları kapsamaktadır.

Suç eşyasını satma, satın alma veya kabul etme suçu, 5237 sayılı TCK md.165’de “Malvarlığına Karşı Suçlar” bölümünde düzenlenen ekonomik suçlardandır.

Suçun Şikayet Süresi, Uzlaşma ve Görevli Mahkeme
Uzlaşma, suç isnadı altındaki şahıs ile suçun mağduru olan şahsın bir uzlaştırmacı aracılığıyla iletişim kurarak anlaşmasıdır. Suç eşyasının satın alınması veya kabul edilmesi suçu, uzlaşma kapsamında olan suçlardan değildir.

Suç eşyasını satın alma veya kabul etme suçu, şikayete tabi suçlar arasında yer almadığından savcılık tarafından resen soruşturulur, bu suçlara dair herhangi bir şikayet süresi yoktur. Şikayetten vazgeçme ceza davasının düşmesi sonucunu doğurmaz.

Bu suçlarda yargılama yapma görevi, asliye ceza mahkemesi tarafından yerine getirilir.

Suçun Dava Zamanaşımı Süresi
Dava zamanaşımı, suçun işlendiği tarihten itibaren belli bir süre geçtiği halde dava açılmamış veya dava açılmasına rağmen kanuni süre içinde sonuçlandırılmamış ise ceza davasının düşmesi sonucunu doğuran bir ceza hukuku kurumudur.

Suçun olağan dava zamanaşımı süresi TCK’ya göre 8 yıldır. Suç eşyasını satma, satın alma veya kabul etme suçunun zamanaşımı süresi, eşyanın satılması, kabul edilmesi veya satın alındığı tarihte başlar. Örneğin, 01.01.2017 tarihinde hırsızlık suçu işlenerek elde edilmiş bir aracı, hırsızlık malı olduğunu bilerek 01.04.2017 tarihinde satın alan kişi hakkında 8 yıllık dava zamanaşımı süresi, hırsızlık suçunun işlendiği tarihte değil, hırsızlık malını satın aldığı tarih olan 01.04.2017 tarihinde işlemeye başlar.

Suç Eşyasını Satma, Satın Alma veya Kabul Etme Suçunun Şartları
Suç eşyasını satın alma veya kabul etme suçu kasten işlenebilen bir suçtur. Yani, fail tarafından satın alınan veya kabul edilen malın başka bir suçtan elde edildiğinin bilinmesi gerekir. Örneğin, hırsızlık, suçundan elde edildiği halde, bilmeden çalıntı malı satın alan kişi bu suç nedeniyle cezalandırılamaz. Failin satın aldığı veya kabul ettiği eşyanın dolandırıcılık, hırsızlık, yağma, güveni kötüye kullanma vb. gibi hangi suçtan elde edildiğini bilmesi şart değildir. Fail, genel olarak eşyasının bir suçtan elde edildiğini bilerek kabul eder veya satın alırsa suç tamamlanmış olur.

Suç, üç farklı seçimlik hareketten herhangi birisinin işlenmesi ile meydana gelir:

Suç Eşyasının Kabul Edilmesi: Suç eşyasının kabul edilmesi şeklindeki seçimlik hareket, satın alma dışındaki hallerde söz konusu olur. Örneğin, hırsızlıktan elde edildiğini bilerek kendisine bağışlanan malı kabul eden kimse “suç eşyasını kabul etme” suçunu işlemiş olur. Kanunun madde gerekçesinde de açıklandığı üzere, kabul olgusu, örneğin suçtan elde edilen taşınır veya taşınmaz eşyanın kiraya kabul edilmesi veya suçtan hasıl olan paranın ödünç olarak kabul edilmesi şeklinde de gerçekleşebilir.

Suç Eşyasının Satın Alınması: Suç eşyasının satın alınması, suçtan elde edilen ve ekonomik değeri olan malın belli bir bedel mukabilinde satın alınmasını ifade eder.

Suç Eşyasını Satma veya Devretme: Fail, bu seçimlik hareketle suça iştirak etmeden zilyetliği kendisine geçmiş olan suç eşyasını başkalarına satmalı veya devretmelidir. Örneğin, hırsızlık suçu işlendiğini gören bir kimsenin polise haber vermesi ile birlikte hırsızların çalıntı malları yere atarak kaçması şeklinde gelişen bir olayda, hırsızların yere attığı bu malların zilyetliğini elde ederek başkasına satmaya veya devretmeye çalışan kişi suç eşyasını satma veya devretme suçunu işlemiş olur.

Suç eşyasının satın alınması veya kabul edilmesi suçunda yargısal uygulamada suç vasfının belirlenmesi açısından diğer delillerle birlikte özellikle şu kriterler dikkate alınır:

Suç eşyasının nerden satın alındığı önemlidir. Suç eşyasının, hayatın olağan akışına aykırı bir şekilde, o eşyaya dair alım-satım işlemlerinin yapıldığı yerlerin dışında satın alınması suçun işlendiğine dair bir belirti olarak kabul edilmektedir. Örneğin, bir çalıntı motor veya çalıntı cep telefonunu mağazadan değil de sokakta tesadüfen karşılaştığı bir kişiden satın aldığını söyleyen failin beyanı hayatın olağan akışına aykırıdır.

Bir malın normal değerinin çok altında satın alınması hali de suçun işlendiğine dair bir belirti olarak kabul edilmektedir. Örneğin, bir kuyumcudan çalındığını bilmediğini söyleyerek 20.000 TL değerindeki altınları 10.000 TL’ye satın alan kişinin beyanı hayatın olağan akışına aykırıdır.

Gündüz satın alınması gereken bir malın gece vakti satın alınması; acil ihtiyacı karşılamak için alındığı söylenen malın karşılayacağı acil bir ihtiyacın olmaması; gerekmediği halde malın depolanarak gizlenmeye çalışılması vb. gibi hallerde hayatın olağan akışına aykırı fiil olarak kabul edilip diğer delillerle birlikte değerlendirmeye alınır.

Suç Eşyasını Satma, Satın Alma veya Kabul Etme Suçunun Cezası (TCK 165)
Bir suçun işlenmesiyle elde edilen eşyayı veya diğer malvarlığı değerini, bu suçun işlenmesine iştirak etmeksizin;

Satan, devreden,
Satın alan veya kabul eden kişi,
6 aydan 3 yıla kadar hapis ve onbin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.

Şahsi Cezasızlık Halleri (TCK 167)
Suç eşyasını satma, satın alma veya kabul etme suçunun;

Haklarında ayrılık kararı verilmemiş eşlerden birinin,
Üstsoy veya altsoyunun veya bu derecede kayın hısımlarından birinin veya evlat edinen veya evlatlığın,
Aynı konutta beraber yaşayan kardeşlerden birinin,
Zararına olarak işlenmesi halinde, ilgili akraba hakkında cezaya hükmolunmaz.

Suç eşyasını satma, satın alma veya kabul etme suçunun;

Haklarında ayrılık kararı verilmiş olan eşlerden birinin,
Aynı konutta beraber yaşamayan kardeşlerden birinin,
Aynı konutta beraber yaşamakta olan amca, dayı, hala, teyze, yeğen veya ikinci derecede kayın hısımlarının,
Zararına olarak işlenmesi halinde; ilgili akraba hakkında şikayet üzerine verilecek ceza, yarısı oranında indirilir.

Adli Para Cezasına Çevirme, Erteleme ve Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması
Adli para cezası, işlenen bir suça karşılık hapis cezasıyla birlikte veya tek başına uygulanabilen bir yaptırım türüdür. Suç eşyasını satın alma veya kabul etme suçunun hapis cezası adli para cezasına çevrilebilir.

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması sanık hakkında hükmolunan cezanın belli bir denetim süresi içerisinde sonuç doğurmaması, denetim süresi içerisinde belli koşullar yerine getirildiğinde ceza kararının hiçbir sonuç doğurmayacak şekilde ortadan kaldırılması davanın düşmesine neden olan bir ceza muhakemesi kurumudur. Suç eşyasını satın alma veya kabul etme suçunun hapis cezası hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması (hagb) kararı verilmesi mümkündür.

Erteleme, mahkeme tarafından belirlenen cezanın cezaevinde infaz edilmesinden şartlı olarak vazgeçilmesidir. Suç eşyasını satın alma veya kabul etme suçu nedeniyle hükmedilen hapis cezasının ertelenmesi de mümkündür.